Хотин-қизларга нисбатан содир этилган зўравонликнинг катта қисмини оила-турмуш доирасидаги ҳуқуқбузарликлар ташкил этади.
Шахслараро муносабатларнинг нозиклигини, оиланинг сири маҳфий сақланиши сабабли профилактика борасида ички ишлар органлари ходимидан катта малака маҳорат талаб этилади. Профилактик тадбирларни амалга ошириш учун ички ишлар ходими:
– ҳуқуқбузарлик содир этилган хонадонга бориб, низони бартараф этиш чораларини кўриши;
– оилада мавжуд бўлган муаммолар ҳамда оиладаги муҳитни ўрганиб, низони юзага келтирган омилларни аниқлаши;
– ушбу ҳуқуқбузарлик олдин содир этилган ёки этилмаганлигини, оила аъзолари ўртасида олдиндан адоват ёки зиддият мавжуд ёки мавжуд эмаслигини ўрганиб чиқиши;
– оилада яшовчи шахсларнинг турмуш тарзи, оила муҳитига таъсир
этувчи салбий таъсирлар манбаларини аниқлаб, уларни бартараф этиш бўйича чоралар кўриши;
– оиладаги низо, келишмовчилик ва жанжалнинг келиб чиқиш сабаб ва шароитларини аниқлаб, уларни бартараф этишга доир чора-тадбирларни белгилаши;
– ушбу жанжаллар оиланинг барбод бўлишига олиб келиши, оилани асраш, унинг мустаҳкамлигини таъминлашда эр-хотин ўзаро ҳамжиҳат, бамаслаҳат иш кўришлари, оилада мавжуд бўлган муам-моларнинг биргаликда ечимини топишга ҳаракат қилишларини тушунтириши;
– эр-хотин ўртасидаги жанжаллар оилада тарбияланаётган фарзанд-лар тарбиясига салбий таъсир кўрсатиши, яъни уларнинг таълим олишида бир қатор муаммоларни келтириб чиқариши мумкинлиги ҳақида тушунтириши;
– оилада эр-хотин ўртасида рашк ёки хиёнатнинг мавжуд ёки мавжуд эмаслигини аниқлаши;
– оила ҳаётига эр ёки хотининг отаси ёки онаси аралашуви, уларни таъсир кўрсатиши каби ҳолатларни ўрганиши;
– аёлга нисбатан бефарқлик, уни тушунмаслик, унга салбий муно-сабатда бўлиш, хўрлаш, камситиш, ҳақорат ва туҳмат қилиш каби ҳолатларни аниқлаши;
– эркакнинг хотинига нисбатан зўрлик ишлатиши, жабр-зулм қилиши мавжуд бўлса, уларни аниқлаб, бартараф этиш чораларини кўриши;
– оилада келинга нисбатан турмуш ўртоғи ва бошқа аъзоларининг муносабатини ўрганиши;
– келиннинг ота-онаси, қариндош-уруғларнинг оилавий ҳаётга аралашуви каби ҳолатларни ўрганиши;
– оилада келинга нисбатан муносабат, унинг эҳтиёжлари билан қизиқиш, уй-рўзғор юмушларини бажаришда унга ёрдам бериш, уни тушуниш ҳамда оиланинг бошқа аъзолари томонидан келинга нисбатан тазйиқ ёки зўравонликлар бор ёки йўқли-гини аниқлаши;
– келинга ҳаддан ташқари кўп топшириқлар бериш, қўлидан келмай-диган ёки жисмоний имконияти етишмайдиган ишларни буюриш ҳолатлари бор-йўқлигини ўрганиши;
– агарда қайнонанинг келинга нисбатан зўрлик ишлатиши, жабр-зулм қилиши мавжуд бўлса, уни бартараф этиш бўйича якка тартибда суҳбат ўтказиш, ҳимоя ордери бериши;
– такроран шундай ҳолатлар содир этилса, унда ички ишлар орган-ларининг профилактик ҳисобига олиниши мумкинлиги ҳақида огоҳлантириши;
– эр ва хотин билан якка тартибда улар ўртасида мавжуд муаммолар, ҳуқуқбузарликнинг келиб чиқишига олиб келган ҳолатлар ҳақида уларни тартибга чақириш бўйича тарбиявий аҳамиятга молик суҳбатлар ўтказади, шунингдек яна шундай ҳуқуқбузарликка йўл қўядиган бўлишса, амалдаги қонунлар асосида уларга нисбатан тегишли чоралар кўрилиши мумкинлиги ҳақида огоҳлантириши лозим.
Самарқанд вилоят судининг судьяси
ЖАҲОНГИР Арсланов
Жиноят ишлари бўйича Каттақўрғон
шаҳар судининг раиси
АБДУСАТТОР Абдураззаков